Algemeen
30 september 2025
Door Jan-Willem Wits, adviseur public affairs
Het is weer de tijd dat politieke partijen hun verkiezingsprogramma’s presenteren. Alhoewel er weinig kiezers zijn die de moeite nemen om één of meerdere programma’s te bestuderen, die gemiddeld al snel zo’n zestig pagina’s tellen, spelen ze wel een belangrijke rol tijdens de formatiegesprekken. Wat zeggen de programma’s over thema’s als armoedebeleid, schuldhulpverlening en bewindvoering?
GroenLinks-Partij van de Arbeid (GL-PvdA) gaat het meest uitgebreid in op onderwerpen die onze sector raken, met onder meer het voorstel dat gemeenten voortaan de regie over bewindvoering krijgen. Ook schrijft de partij: “Het financieringsstelsel gaat op de schop zodat mensen niet hun eigen bewindvoering hoeven te financieren vanuit de bijzondere bijstand.” In eerdere programma’s stelde GroenLinks nog dat gemeenten de mogelijkheid moesten hebben om bewindvoering zelf te gaan doen. Dat is in het nieuwe programma niet overgenomen, al wordt het niet duidelijk wat gemeentelijke regie over bewindvoering dan precies betekent. In ieder geval vindt de partij dat schuldhulpverlening alleen mag worden uitgevoerd door partijen zonder winstoogmerk.
Deurwaarders in overheidsdienst
Verder komt GL-PvdA met allerlei voorstellen om financieel kwetsbare groepen beter te beschermen: de vaste lasten moeten omlaag, de bijstandsuitkering omhoog, er mogen geen mensen uit hun huis worden gezet vanwege een huurachterstand, het afsluiten van water, gas en elektriciteit vanwege schulden wordt verboden en de wanbetalersregeling voor zorgverzekeringen wordt afgeschaft. Ook wil de partij wetgeving om de armoede onder kinderen te verminderen. Deurwaarders komen in overheidsdienst en de gemeente moet meer doorzettingsmacht krijgen bij schuldenregelingen.
Nazorg in de wet
Ook de ChristenUnie (CU) wil een verbod op huisuitzettingen wegens huurschulden, maar beperkt dat tot huishoudens met kinderen. Daarnaast wil de partij minder verschillen tussen de gemeenten op het gebied van onder meer schuldhulpverlening. Ook zou bij schuldhulpverlening door een gemeente goede nazorg een wettelijk kader moeten krijgen. Wanneer de overheid zelf een van de schuldeisers is, dient ‘sociaal incasseren’ de norm moeten zijn. Bovendien wil de CU dat de overheid haar preferente positie als schuldeiser verliest en ‘gewoon’ aansluit bij een schuldenregeling. Het toeslagenstelsel gaat wat de CU betreft op de schop en wordt vervangen door een nieuw (fiscaal) stelsel. Dat zou mensen meer inkomenszekerheid moeten bieden.
‘Buy Now, Pay Later’
Net als GL-PvdA en de CU wil het CDA dat er een verbod komt om ‘Buy Now, Pay Later’-constructies. Ook bepleit het CDA lokale loketten waar mensen laagdrempelige informatie over financiële zaken kunnen krijgen en worden doorverwezen naar hulpinstanties. Daarnaast komt er wat het CDA betreft één overzicht met alle schulden en iemands aflossingscapaciteit. Ook stelt de partij een Nationale betaaldag voor; een vaste dag in de maand waarop alle vaste lasten worden afgeschreven.
Commissies
Vooralsnog zijn dit de enige verkiezingsprogramma’s die expliciet ingaan op armoedebeleid, schuldhulpverlening en wettelijke vertegenwoordiging, maar nog niet alle partijen hebben hun programma’s vastgesteld. Verkiezingsprogramma’s worden niet geschreven door Kamerleden, maar door speciale commissies die doorgaans ‘ad hoc’ worden samengesteld. Bij veel partijen stellen speciale ledencongressen de programma’s definitief vast, al zal er doorgaans niet veel meer in veranderen.
Standaardbrief
Sommige lobbyisten zoeken contact met de programmacommissies in de hoop dat ze zo ook een plekje krijgen in het programma. Het is lastig om te zeggen of dat heel effectief is, onder meer omdat deze commissies ook proberen om de leesbaarheid van een programma enigszins op orde te houden en zich daarom beperken tot enkele hoofdlijnen. In ieder geval heeft het geen zin om een standaardbrief naar alle politieke partijen te sturen. Het meest kansrijk is de lobby rond een concreet punt bij één partij.
Vinger aan de pols
Hoeveel er van verkiezingsprogramma’s overblijft in uiteindelijke regeerakkoorden is zeer onvoorspelbaar. De Kamerleden van mogelijke coalitiepartijen die dan aan tafel zitten, houden natuurlijk wel rekening met de verlanglijstjes van hun eigen leden. Daarnaast komen ambtenaren met tekstvoorstellen, waarbij ze eveneens met een schuin oog kijken naar verkiezingsprogramma’s maar zien wat financieel en juridisch haalbaar is. Partijen met zeer uitgesproken ideeën over bepaalde onderwerpen kunnen soms relatief meer binnenhalen, vooral als het andere partijen niet zoveel kan schelen hoe iets geregeld wordt. Daarom is het verstandig om de vinger aan de pols te houden met welke agenda’s de partijen de formatie ingaan.
Neem bij vragen of opmerkingen rondom politiek en lobby contact op met Jan-Willem Wits: jwits@aegis.nl of 06 131 621 36.
